Zonder dat we het bewust doorhebben zijn er overal om ons heen nudges. Neem bijvoorbeeld Holle Bolle Gijs in de Efteling. Met zijn welbekende ‘papieeeer hieeeeer’, worden mensen op een leuke manier aangespoord om vuilnis niet op de grond, maar in zijn mond te gooien. Maar er zijn ook subtielere voorbeelden. Zoals een vlieg in het urinoir, waar mannen op kunnen mikken tijdens het plassen, of een elektrisch bord langs de weg dat een blije smiley toont als je je aan de snelheidslimiet houdt en een boze smiley als je de limiet overschrijdt.

Wanneer is iets een nudge?

Een nudge is een duwtje in de goede richting om gedrag bewust of onbewust maar altijd ongedwongen te beïnvloeden. Er wordt geen gebruik gemaakt van financiële beloningen, andere opties worden niet beperkt en er is sprake van keuzevrijheid. Een nudge dwingt nooit: een nudge zorgt er alleen voor dat een bepaalde keuze aantrekkelijker wordt gemaakt.

Thaler en Sunstein, de grondleggers van de nudge, stellen dat als je weet hoe mensen denken, je de keuzes zo kunt ontwerpen dat je mensen kunt helpen om betere beslissingen te maken. Dit wordt keuzearchitectuur genoemd. Nudges spelen in op ons gedrag door kleine wijzigingen aan te brengen in de keuzearchitectuur, de manier waarop keuzeopties worden voorgesteld. Eigenlijk maak je met een nudge de keuze hoe je een keuze aan mensen presenteert.

Volgens Thaler & Sunstein, moet een nudge voldoen aan de volgende kenmerken:

• Goedkoop in gebruik;
• Gemakkelijk te weigeren;
• Transparant; en
• Mensen helpen bij hun bestaande voorkeuren.

Een voorbeeld van een nudge die aan al deze kenmerken voldoet, is als standaardmaaltijd in een kantine een gezonde optie serveren, maar mensen wel de mogelijkheid bieden om in plaats van deze gezonde optie ongezonde producten te bestellen (door deze ook gewoon op het menu te zetten). Het standaard serveren van de gezonde optie helpt mensen om gezonder te eten (een wens die veel mensen hebben), maar mensen kunnen de optie nog altijd gemakkelijk weigeren door alsnog de gezonde optie in te wisselen voor ongezondere opties. Hier moeten ze dan alleen dan actief om vragen.

De Nudge van het Jaar 2021 in Nederland en België

Bij de Behaviour Club geloven we in de kracht van nudges: met kleine duwtjes kun je op een laagdrempelige maar effectieve manier voor gedragsverandering zorgen. Ook in Nederland en België wordt nudging regelmatig ingezet, maar welke nudges er allemaal worden gebruikt, wordt nog (te) weinig gedeeld.

Om elkaar te inspireren organiseerde de Behaviour Club de eerste Nudge van het Jaar verkiezing. Alle nudges die in 2021 in de Nederlandse of Belgische praktijk zijn uitgebracht mochten aan de verkiezing meedoen. Naast het resultaat van de nudge speelden ook de creativiteit en originaliteit van zowel het idee als de uitvoering een belangrijke rol bij de beoordeling. Uit alle inzendingen selecteerde de jury drie top-nudges als finalisten. Alle drie waren ze compleet verschillend, maar ook zeer inspirerend. We lichten ze in deze blog nog één keer uit.

1. De Corona Testadvies-tool

Hoe krijg je (verkouden) twijfelaars bijvoorbeeld toch zo ver om een afspraak te maken om te testen op corona? Behavioural Insight ontwikkelde de Testadvies-tool waarmee twijfelaars geholpen werden om toch een afspraak in te plannen en te gaan testen, ook al hadden ze niet het gevoel ziek te zijn.

De nudge maakt gebruik van drie verschillende psychologische principes:

• Onzekerheid reduceren: mensen die twijfelen of ze al genoeg reden hebben om zich te laten testen, wordt meer zekerheid geboden dat je je inderdaad moet laten testen als je één of meer van deze symptomen hebt
• Vereenvoudigen: in plaats van alle symptomen te lezen en af te wegen, vul je 8 eenvoudige vragen in. Zo hoef je zelf niet de keuze te maken, maar krijg je aan de hand van de vragen het advies om wel of niet te testen.
• Persoonlijke feedback: de resultaten zijn op jou persoonlijk van toepassing, waardoor het extra waarde heeft voor de ontvanger.

De Testadvies-tool bleek effectief: de tool heeft bijgedragen aan meer testen. In anderhalve maand tijd – van halverwege juni tot eind juli 2021 – is deze tool meer dan 100.000 keer gebruikt. Na gebruik van de tool klikken er ongeveer 24.000 mensen door om een afspraak te gaan maken om zich te laten testen.

2. Het Helpende Bord (HAK)

Hoe zorg je ervoor dat kinderen onbewust meer groente eten? HAK ontwierp een speciaal bord, dat de weerstand om groente te eten verlaagt en door het slimme ontwerp kinderen laat denken dat ze kleinere porties groente eten, waardoor ze onbewust meer groente eten.

Het bord is dus zo ontworpen dat kinderen niet door hebben dat er meer groente op hun bord ligt. Daar zijn verschillende technieken voor gebruikt:

1. Spiegelen: kinderen spiegelen zich aan hun ouders en vertonen hetzelfde eetgedrag als hun ouders. Door het bord hetzelfde uiterlijk te geven als een bord voor volwassenen kan het kind het voorgeschotelde eten makkelijker vergelijken met dat van de ouders.
2. Delboeuf illusie: het bord is groter dan een gewoon kinderbord, hierdoor lijkt de portie groente kleiner. Voor de hersenen lijkt de maaltijd zo veel beter behapbaar. Door ook een verhoogde en gekleurde rand weg te laten wordt dit effect, versterkt. Kinderen zullen dus zonder dat ze het doorhebben, meer eten. Dit wordt versterkt door het volgende punt.
3. Meer = meer: Als er meer van iets op je bord ligt, eet je er automatisch ook meer van. Een verdieping in het bord zorgt ervoor dat je meer groenten kan serveren, zonder dat het meer lijkt.
4. Smaakvoller door kleur: Een witte ondergrond zorgt ervoor dat onze hersenen de groente aantrekkelijker vinden, waardoor we ze smaakvoller kunnen ervaren. De plek waar de groenten liggen is de witste plek op het bord. Dit helpt om de groente nóg aantrekkelijker te maken ten opzichte van de rest van de maaltijd.
5. De weg van de minste weerstand: Eten dat dichter bij je ligt, belandt ook makkelijker in je buik. Plaats daarom het bord altijd met de groenten naar het kind toe.

Kortom: een zeer vernuftige nudge, waar veel ouders dankbaar voor zullen zijn.

En dan… Als laatste licht ik de winnende nudge van de Nudge van het Jaar verkiezing 2021 uit nog een keer uit.

3. Nudged by Nose (Fama Volat)

Hoe kun je als gemeente zorgen voor minder afval dat ongewenst naast de containers wordt geplaatst? Fama Volat creëerde ‘Nudged by Nose’ voor de Eindhovense wijk Oud Woensel: vogelhuisjes die met citroengeur onbewust bewoners stimuleren om minder afval naast de container te plaatsen.

Hoe werkt deze nudge? De vogelhuisjes verspreiden citroengeur. Citroengeur wordt door het brein geassocieerd met ‘schoon’ en laat ons onbewust schoner gedragen. Door het verspreiden van de geur vindt er priming plaats: ons gedrag wordt onbewust beïnvloedt door de associaties van citroengeur met ‘schoon’. Dit is een beetje hetzelfde idee als de geur van versgebakken brood in de buurt van een bakker ervoor zorgt dat je trek krijgt en eerder geneigd bent de bakker in te lopen. Door de schone citroengeur zijn we eerder geneigd om de omgeving schoon te houden en dus afval in de container te plaatsen in plaats van ernaast. Nog een voordeel: geur is een taal die iedereen ‘spreekt’, ongeacht de verschillende culturele achtergronden.
En het werkte! Er werd in Oud-Woensel minder afval bijgeplaatst rondom de ondergrondse containers, de schoonbeleving in de wijk ging van onvoldoende naar voldoende en er was minder zwerfaval in de wijk.

De nudge was zeer creatief én effectief. Dat vond het publiek ook: ‘Nudged by Nose’ is de Nudge van het Jaar 2021!

Geïnspireerd en gemotiveerd geraakt om mensen dat ene duwtje in de goede richting te bieden? Natuurlijk organiseert de Behaviour Club eind dit jaar weer een nieuwe Nudge van het Jaar verkiezing.  Dus heb je dit jaar een toffe nudging case, dien deze dan zeker voor de nieuwe verkiezing in. Zo blijven we elkaar inspireren!

Door: Zita Moreno Perez

Bronnen:

• Lange, M. A. de, Debets, L. W., Ruitenburg, K., & Holland, R. W. (2012). Making less of a mess: Scent exposure as a tool for behavioral change. Social Influence, 7(2), 90-97.
• Sweetman, C., McGowan, L., Croker, H., & Cooke, L. (2011). Characteristics of family mealtimes affecting children’s vegetable consumption and liking. Journal of the American Dietetic Association, 111(2), 269-273.
• Van Ittersum, K., & Wansink, B. (2012). Plate size and color suggestibility: The Delboeuf illusion’s bias on serving and eating behavior. Journal of Consumer Research, 39(2), 215-228.
• Piqueras-Fiszman, B., Alcaide, J., Roura, E., & Spence, C. (2012). Is it the plate or is it the food? Assessing the influence of the color (black or white) and shape of the plate on the perception of the food placed on it. Food Quality and Preference, 24(1), 205-208.
• Yiling Lin, Magda Osman & Richard Ashcroft (2017) Nudge: Concept, Effectiveness, and Ethics, Basic and Applied Social Psychology, 39(6), 293-306.
• Thaler, R. H., & Sunstein, C. R. Nudge: Improving decisions about health, wealth, and happiness.